Διαβάστε μερικές από τις πολύ ενδιαφέρουσες ερωτήσεις που τέθηκαν κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου του ΕΛΙΠΥΚΑ, στις 7 & 8 Φεβρουαρίου 2020. Στις ερωτήσεις απαντά ο Αριστείδης Ζαχαρίας, Διπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχ. και Μηχ. Υπολογιστών, Τεχνικός Διευθυντής Ζαριφόπουλος Α.Ε.. Η παρουσίαση του κ. Ζαχαρία είχε τίτλο «Ενεργητική Πυροπροστασία: Μέθοδοι Ανίχνευσης Πυρκαγιάς και Σύγχρονες Τεχνολογίες Αναγγελίας Συμβάντων».
1. Το σπίτι παραδίδεται στον ιδιοκτήτη/εκμεταλλευτή. Με τι ιδιότητα αυτά τα άτομα καλούνται να πάρουν αποφάσεις για θέματα καλής συντήρησης; Τι πληροφορίες έχουν (ρεαλιστικά) στη διάθεσή τους για να πάρουν τέτοιες αποφάσεις και κατά συνέπεια να εξασφαλίσουν την ασφάλεια των ανθρώπων που χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις;
Πριν φτάσουμε στη συντήρηση του συστήματος, ας μείνουμε πρώτα στη λειτουργία. Τα συστήματα πυρανίχνευσης έχουν σχεδιαστεί με τρόπο που να είναι πολύ φιλικά στη χρήση. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί κάποιος, χωρίς εκπαίδευση ή ενδιαφέρον, να κατανοήσει τη λειτουργία τους και, κυρίως, να αντιδράσει σωστά σε περίπτωση βλάβης ή συναγερμού. Τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα όταν κάποιος αγοράζει ένα σπίτι από εργολάβο ή από τον προηγούμενο ιδιοκτήτη και παραλαμβάνει ένα σύστημα πυρανίχνευσης που, το πιο πιθανό, είναι κακοσυντηρημένο ή εκτός λειτουργίας. Ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζουν οι νέοι ιδιοκτήτες ή ενοικιαστές και με άλλα οικιακά συστήματα, όπως π.χ. το σύστημα ασφαλείας (συναγερμού).
Είναι βέβαιο ότι το θεσμικό πλαίσιο δεν επαρκεί για τον έλεγχο καλής λειτουργίας των συστημάτων πυρανίχνευσης σε οικίες. Μέχρι όμως να βρεθεί το κατάλληλο πλαίσιο, παραμένει ευθύνη των εγκαταστατών η εκπαίδευση των τελικών χρηστών τόσο στο τρόπο λειτουργίας του συστήματος όσο και στις ενέργειες που πρέπει να προβαίνουν σε περιπτώσεις συναγερμού και βλάβης. Και, βέβαια, στην υπόμνηση επισκέψεων συντήρησης του εξοπλισμού σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Εδώ όμως ερχόμαστε στο πρόβλημα εύρεσης του αξιόπιστου συνεργάτη για την εγκατάσταση συστημάτων πυρανίχνευσης. Οι περισσότεροι εργολάβοι ή ιδιοκτήτες θα αναθέσουν τη προμήθεια και εγκατάσταση του συστήματος στον ηλεκτρολόγο της οικοδομής, ο οποίος μαζί με όλα τα υπόλοιπα ηλεκτρολογικά, θα «βάλει και τη πυρανίχνευση». Το οποίο είναι μια χαρά, αρκεί βέβαια ο ηλεκτρολόγος να έχει γνώση του αντικειμένου και της κρισιμότητάς του στην ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής.
Τα παρακάτω θα βοηθήσουν στη καλύτερη λειτουργία των οικιακών συστημάτων πυρανίχνευσης:
• Θέσπιση μητρώου πιστοποιημένων εγκαταστατών πυρανίχνευσης, αντίστοιχου με ότι ισχύει σήμερα με την εγκατάσταση συστημάτων ασφαλείας ή φυσικού αερίου.
• Βεβαίωση από τον πιστοποιημένο εγκαταστάτη ή πυρομηχανικό για τη καλή λειτουργία του συστήματος πυρανίχνευσης στη φάση ολοκλήρωσης της οικοδομικής άδειας ή μεταβίβασης του ακινήτου.
• Ανάληψη ρόλου «συμβούλου» των ιδιοκτητών από πυρομηχανικό, με υποχρεωτική εφαρμογή.
2. Πώς είναι δυνατόν θερμικά εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο τον λιγνίτη να μην υποχρεούνται στην έκδοση πιστοποιητικού πυροπροστασίας και στην τήρηση του σχετικού βιβλίου συντήρησης βάσει της νομοθεσίας;
Η αδειοδότηση των εργοστασίων εμπίπτει στην ευθύνη του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας. Εάν για την αδειοδότηση δεν απαιτείται πιστοποιητικό πυροπροστασίας σε ισχύ, αυτό είναι κάτι που δεν είμαι σε θέση να το γνωρίζω, μπορώ όμως να πω ότι είναι ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟ. Ο σχεδιασμός, η λειτουργία και η συντήρηση συστημάτων πυρανίχνευσης και πυρόσβεσης, σε λιγνιτικά εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής είναι ένα εξειδικευμένο αντικείμενο, που απαιτεί μελέτη αντίστοιχων εφαρμογών, γνώση της καθημερινής λειτουργίας των εγκαταστάσεων και εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων ανίχνευσης πυρκαγιάς κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες, εσωτερικές και εξωτερικές, συνθήκες. Υπάρχουν εξειδικευμένα μελετητικά γραφεία στην Ελλάδα που μπορούν να σχεδιάσουν τόσο υψηλού επιπέδου συστήματα πυροπροστασίας. Όπως επίσης και οι τεχνικές εταιρείες για να τα υλοποιήσουν.
Ακόμα και το πλέον άριστα μελετημένο και εγκατεστημένο σύστημα όμως, πρέπει να συντηρείται σωστά και να ελέγχεται καθημερινά η λειτουργία του. Ιδιαίτερα για εγκαταστάσεις όπως ένα λιγνιτικό εργοστάσιο, του οποίου η λειτουργία είναι κρίσιμη για τους εργαζόμενους, το παραγόμενο αγαθό, την κοινότητα και το περιβάλλον. Τα συστήματα πυροπροστασίας των εργοστασίων πρέπει να ελέγχονται από Ανεξάρτητους Φορείς και Ασφαλιστικές Εταιρείες για την επάρκεια και τη καλή τους κατάσταση, και, θεωρώ αυτονόητο ότι η προσκόμιση σχετικών βεβαιώσεων πρέπει να απαιτείται και από το φορέα αδειοδότησης.
3. Ο Τεχνικός Ασφαλείας κάθε οργανισμού δεν είναι υποχρεωμένος να υπογράφει τα σχετικά έγγραφα(κόκκινο βιβλίο);
Όχι, ο τεχνικός ασφαλείας της επιχείρησης δεν είναι υποχρεωμένος να υπογράφει στο «κόκκινο βιβλίο», εκτός κι αν έχει τα προβλεπόμενα από το Νόμο προσόντα(;) και το προβλέπει η σύμβαση που έχει υπογράψει. Ο τεχνικός ασφαλείας είναι υποχρεωμένος, στα πλαίσια ελέγχου του περιβάλλοντος εργασίας, να ελέγχει ότι το σύστημα πυροπροστασίας λειτουργεί και συντηρείται από κατάλληλο προσωπικό. Όπως επίσης, και ότι υπάρχει προσωπικό εξουσιοδοτημένο να χειρίζεται το πίνακα πυρανίχνευσης και να προβαίνει στις προβλεπόμενες διαδικασίες, όπως π.χ. ασκήσεις εκκένωσης των εγκαταστάσεων, ανάρτηση σχεδίων εκκένωσης και οδηγιών σε κατάσταση συναγερμού, συγκρότηση και ενημέρωση της ομάδας πυρασφάλειας κ.λπ.
4. Όταν λαμβάνεις η ανανεώνεις πιστοποιητικό Πυρασφάλειας βεβαιώνει ο μηχανικός ότι όλα τα συστήματα δουλεύουν καλά. Επομένως, μήπως θα έπρεπε απλώς να απαιτείται ανανέωση των πιστοποιητικών πυρασφάλειας πιο συχνά; Έτσι δεν θα αναγκαζόντουσαν να συντηρούν τα συστήματα πυρόσβεσης;
Δεν χωρά αμφιβολία ότι η συχνότερη ανανέωση των πιστοποιητικών πυρασφάλειας από την Πυροσβεστική Υπηρεσία θα βελτίωνε την κατάσταση λειτουργίας των περισσότερων συστημάτων πυροπροστασίας. Όμως, φοβάμαι ότι η Πυροσβεστική Υπηρεσία δεν έχει τους πόρους για να ανταπεξέλθει στους πρόσθετους ελέγχους κι αυτό θα οδηγήσει σε περαιτέρω προβλήματα υλοποίησης. Άλλωστε η νομοθεσία για την τήρηση Βιβλίου Ελέγχου και Συντήρησης Μέσων Ενεργητικής Πυροπροστασίας προέκυψε από την ανυπαρξία πόρων της Πυροσβεστικής να προβαίνει στους σχετικούς ελέγχους και μετέθεσε την ευθύνη στην εκάστοτε επιχείρηση.
Παραμένει όμως το ερώτημα «ποιο είναι το τεχνικό προσωπικό που έχει τα απαιτούμενα από το Νόμο(;) προσόντα να εκτελέσει/βεβαιώσει ότι η διαδικασία συντήρησης ακολουθείται με τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο?». Στο ερώτημα αυτό θα κληθεί να απαντήσει και ο μηχανικός που επιμελείται της έκδοσης ή της ανανέωσης του πιστοποιητικού πυρασφάλειας.
Η γνώμη μου είναι ότι εδώ αναδεικνύεται ο ρόλος των Ασφαλιστικών Εταιρειών και των Ανεξάρτητων Φορέων Πιστοποίησης. Ο καταλογισμός αυξημένου ασφαλιστικού κινδύνου, βασισμένος στη γνωμοδότηση ενός ανεξάρτητου φορέα, μπορεί να οδηγήσει την επιχείρηση στη τήρηση των απαιτήσεων καλής λειτουργίας του συστήματος πυροπροστασίας. Δυστυχώς στη χώρα μας ο «μηχανισμός» αυτός δεν λειτουργεί. Η αντιμετώπιση αυτή είναι ευρέως διαδεδομένη στην Αμερική, στην Μεγ. Βρετανία, στη Γερμανία και σε πολλές αναπτυγμένες χώρες. Εκεί υπάρχουν και ειδικές απαιτήσεις που καθορίζονται από οργανισμούς όπως οι FM, VDS κ.α., των οποίων τις απαιτήσεις οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη οι ασφαλιστικές εταιρείες. Τα πορίσματα των ελέγχων αυτών μπορούν να αξιοποιούνται από τους μηχανικούς έκδοσης αδειών, την Πυροσβεστική Υπηρεσία, πυρομηχανικούς κ.α.
5. Σε τι ποσοστό θεωρείτε ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν νέας τεχνολογίας ανιχνευτές;
Οι επιχειρήσεις υλοποιούν μελέτες που προέρχονται από μελετητικά γραφεία. Θεωρώ ότι τα μελετητικά γραφεία, στη πλειονότητά τους, απασχολούν συναδέλφους που είναι καλά ενημερωμένοι όσον αφορά στην εξέλιξη της τεχνολογίας ανίχνευσης πυρκαγιάς. Αυτό ισχύει πρωτίστως για τα δημόσια έργα, αλλά και για την πλειοψηφία των μεγάλων ιδιωτικών έργων. Ενδεικτικά να αναφέρω τη πυρασφάλεια των σηράγγων αυτοκινητοδρόμων ή σιδηροδρόμου με χρήση γραμμικών πυρανιχνευτών οπτικής ίνας, όταν στις περισσότερες σήραγγες του υπόλοιπου κόσμου η τεχνολογία είναι πολύ παλιότερη. Επίσης, τα συστήματα ανίχνευσης καπνού με δειγματοληψία αέρα που υποστηρίζουν σήμερα σχεδόν όλα τα Data Room Τραπεζών, Τηλεπικοινωνιακών Παρόχων κ.ο.κ. Αν θέλουμε όμως να είμαστε ειλικρινείς, δεν πρέπει να περιμένουμε άριστες μελέτες πυρασφάλειας με χρήση νέων τεχνολογιών σε μικρά ιδιωτικά έργα, όταν το τίμημα που πληρώνεται ή προβλέπεται τόσο για την μελέτη όσο και για τη προμήθεια του συστήματος είναι πάρα πολύ μικρό. Κι εδώ είναι φανερό ότι απαιτείται βελτίωση του θεσμικού πλαισίου που διέπει τις μελέτες, ειδικά στο τμήμα των ηλεκτρομηχανολογικών έργων.
6. Ως συσκευή ανίχνευσης, οι κάμερες σε συνδυασμό με λογισμικά αναγνώρισης συμβάντων έχουν μεγάλη εφαρμογή στο εξωτερικό. Ποια είναι η γνώμη σας για την ευρύτερη εφαρμογή τους και στην Ελλάδα;
Υπάρχουν δύο είδη καμερών που αξιοποιούνται σε συστήματα ανίχνευσης πυρκαγιάς:
•Οι κάμερες ανίχνευσης καπνού, οι οποίες εφαρμόζουν τεχνολογίες οπτικής ανάλυσης εικόνας και με ειδικούς αλγόριθμους έχουν την δυνατότητα, υπό προϋποθέσεις, να ανιχνεύσουν παρουσία καπνού στο πεδίο. Αυτές οι κάμερες χρησιμοποιούνται ως επί το πλείστον στην ανίχνευση δασικών πυρκαγιών και είναι ταυτόχρονα κάμερες οπτικής επιτήρησης συμβάντων. Δεν υπάρχει πιστοποίηση που να προσδιορίζει τη λειτουργία τους.
•Οι θερμογραφικές κάμερες, οι οποίες ανιχνεύουν αυξημένη θερμότητα στο πεδίο τους.
Χρησιμοποιούνται για πυρανίχνευση περιορισμένου χώρου, κατά προτίμηση εσωτερικού, και έχουν πλέον πληθώρα εφαρμογών σε χώρους όπως τα εργοστάσια ανακύκλωσης υλικών, ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, αποθήκες συλλογής και διαχείρισης σκουπιδιών και, γενικότερα, σε χώρους όπου οι παραδοσιακές τεχνολογίες ανίχνευσης αδυνατούν να σηματοδοτήσουν συναγερμό με αξιόπιστο τρόπο, λόγω εξωγενών παραγόντων ή προβλημάτων εγκατάστασης. Παρά ταύτα, η λειτουργία τους θεωρείται βοηθητική και δεν υπάρχει πρότυπο ΕΝ54 που να προσδιορίζει τις απαιτήσεις λειτουργίας τους.
Πράγματι, η ανίχνευση πυρκαγιάς μέσω καμερών είναι πιο διαδεδομένη στο εξωτερικό σε σύγκριση με τη χώρα μας. Κι εκεί όμως, ο ρόλος αυτών των συστημάτων είναι βοηθητικός και δεν υπάρχει νομοθεσία που να ορίζει τις απαιτήσεις εφαρμογής τους. Σε ότι αφορά στην ανίχνευση θερμότητας από πυρκαγιά σε εσωτερικούς χώρους, θεωρείται βέβαιο ότι οι θερμογραφικές κάμερες θα βρουν ευρεία εφαρμογή στο άμεσο μέλλον. Βρισκόμαστε σε αναμονή της κατηγοριοποίησης των πυρκαγιών και της κατάταξης των καμερών στη βάση του ευρωπαϊκού πρότυπου EN54.
7. Δε θα πρέπει να θεσπιστεί η υποχρέωση τακτικών (ανά εξάμηνο) ασκήσεων εκκένωσης και δοκιμής σειρήνων σε κτίρια με μεγάλο πληθυσμό;
Οι τακτικές ασκήσεις εκκένωσης κτιρίων και, γενικότερα, οι δοκιμές ετοιμότητας των μέσων προστασίας του πληθυσμού κτιρίων αποτελούν αρμοδιότητα των υπευθύνων ασφάλειας εργασίας.
Οι δοκιμές του συστήματος πυρανίχνευσης αποτελούν αντικείμενο του υπεύθυνου συντήρησης και, με βάση τις απαιτήσεις του πρότυπου ΕΝ54 – 14, τα συστήματα οπτικής και ηχητικής αναγγελίας πυρκαγιάς δοκιμάζονται ανά ζώνη κάθε τρίμηνο από κατάλληλα εκπαιδευμένο και πιστοποιημένο τεχνικό. Οι δοκιμές πραγματοποιούνται με τρόπο ώστε κάθε μία συσκευή αναγγελίας να έχει δοκιμαστεί τουλάχιστον μια φορά ετησίως. Τα παραπάνω βεβαιώνονται ενυπόγραφα από τον αρμόδιο συντηρητή, ο οποίος έχει τα απαιτούμενα από το Νόμο(;) προσόντα, στο Βιβλίο Ελέγχου και Συντήρησης Μέσων Ενεργητικής Πυροπροστασίας της επιχείρησης.
8. What about the automatic fire extinguisher systems like sprinklers?
Maintenance of water-based automatic extinguishing systems is to be carried out according to European norm EN 12845 – Chapter 20.3 Service, Testing and Maintenance Schedule. EN12845 has been adopted to Greek Legislation since 2014. According to the norm, as well as according manufacturer’s recommendations, a competent person shall carry quarterly, half-yearly and yearly routine maintenance. Proper maintenance of the Sprinkler System is an obligation of the end user. Greek Fire Brigade provides a special maintenance log book, where appropriate personnel, professionally skilled for maintenance of sprinkler systems, certifies that annual maintenance took place and reports of any findings.
9. Υπάρχει καθόλου κινητικότητα στον BIM σχεδιασμό παγκοσμίως σχετικά με την πυρασφάλεια;
Υποθέτω ότι η ερώτηση αναφέρεται στη χρήση ανιχνευτών δέσμης ως συσκευών ανίχνευσης πυρκαγιάς. Οι ανιχνευτές δέσμης (beam detectors) χρησιμοποιούνται ευρέως τα τελευταία χρόνια σε εφαρμογές που περιλαμβάνουν υψηλές οροφές ή οροφές που για αισθητικούς ή πρακτικούς λόγους δεν επιτρέπουν τη χρήση σημειακών ανιχνευτών. Ενδεικτικά παραδείγματα χρήσης ανιχνευτών δέσμης σε σύγχρονα κτίρια αποτελούν τα supermarket, οι βιομηχανικές αποθήκες, τα επαγγελματικά ψυγεία, τα εργοστάσια, οι ναοί, τα μουσεία και πολλά άλλα. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ανιχνευτές δέσμης είναι ανιχνευτές καπνού, αποτελούνται από ένα πομποδέκτη και κάτοπτρο ή από πομπό και δέκτη και η λειτουργία τους διέπεται από το ευρωπαϊκό πρότυπο EN54 – 12. Είναι συσκευές γραμμικής ανίχνευσης και για την ενεργοποίησή τους απαιτείται παρουσία καπνού που μειώνει την ένταση αόρατης δέσμης IR.
10. Σχετικά με τα μεγάλα κτίρια και τους χώρους συνάθροισης: στο αμφιθέατρο που βρισκόμαστε σε τί ύψος πρέπει να φτάσει ο καπνός για να ενεργοποιηθούν οι ανιχνευτές στην οροφή;
Ας ξεκαθαρίσουμε αρχικά ότι όλοι οι ανιχνευτές καπνού, εξαιρουμένων των συστημάτων αναρρόφησης δείγματος αέρα, είναι συσκευές παθητικού τύπου . Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι για να ανιχνεύσει καπνό, θα πρέπει ο καπνός να φτάσει στο σημείο που είναι εγκαταστημένος ο ανιχνευτής και, μάλιστα, σε μια ελάχιστη ποσότητα.
Η ακτίνα κάλυψης ενός ανιχνευτή καπνού, σημειακού ή γραμμικού, προσδιορίζεται με βάση το ύψος τοποθέτησης από τις συστάσεις του κανονισμού EN54 – 14. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η ακτίνα κάλυψης ενός ανιχνευτή καπνού εγκατεστημένου σε οροφή ύψους έως και 11 μέτρων, είναι 7,50 μέτρα. Ίδια είναι η κάλυψη και του γραμμικού ανιχνευτή, εκατέρωθεν της δέσμης του. Τα παραπάνω είναι οι ελάχιστες απαιτήσεις και έγκειται στο μελετητή του συστήματος να βελτιώσει τη κάλυψη, μειώνοντας την ακτίνα κάλυψης όσο το ύψος μεγαλώνει. Άλλοι παράγοντες, όπως π.χ. η ύπαρξη στρωμάτων ψυχρού αέρα που προκαλούνται από κλιματιστικές συσκευές (stratification), μπορούν να οδηγήσουν σε εγκατάσταση ανιχνευτών καπνού σε δύο ύψη: ένα ενδιάμεσο και ένα στην οροφή.
10. Πιστοποιημένα υλικά κατά ΕΝ γιατί δεν τα δέχεται η Πυροσβεστική; π.χ. υλικά για ασύρματη πυρανίχνευση σε υφιστάμενα κτίρια ή κτίρια προστατευόμενα από την αρχαιολογία.
Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την λειτουργία ασύρματων ανιχνευτών πυρκαγιάς (καπνού, θερμότητας, σύνθετων) υπάρχει σήμερα. Οι συσκευές θα πρέπει να είναι σύμφωνες με το πρότυπο EN54 – 25 και, αργά ή γρήγορα, το πρότυπο αυτό θα ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία. Κατόπιν θα είναι δυνατή η χρήση τους και η Πυροσβεστική Υπηρεσία δεν θα έχει λόγο να μην τα αποδέχεται. Για να ενσωματωθούν όμως τα ασύρματα υλικά πυροπροστασίας στα αποδεκτά από την Πυροσβεστική Υπηρεσία υλικά, θα πρέπει να εκδοθεί μια Πυροσβεστική Διάταξη που να το προβλέπει.
Δεν χωράει αμφιβολία ότι οι ασύρματες συσκευές ανίχνευσης και αναγγελίας πυρκαγιάς μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό συστημάτων πυρανίχνευσης. Αν και η απαίτηση συχνής αλλαγής μπαταριών αποτελεί μειονέκτημα της λειτουργίας τους, το μειωμένο κόστος εγκατάστασης και η άμεση (ακόμα και η προσωρινή) δυνατότητα εγκατάστασης σε ειδικά έργα αποτελεί ένα πλεονέκτημα που δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί.
Θεωρώ και ελπίζω, ότι η ενσωμάτωσή τους στα αποδεκτά, από την Πυροσβεστική Υπηρεσία, υλικά πυρανίχνευσης, είναι θέμα χρόνου και ότι θα συμπεριληφθεί η σχετική πρόνοια στην επόμενη Πυροσβεστική Διάταξη.
*Οι απαντήσεις των ομιλητών εκφράζουν τις επιστημονικές και εμπειρικές τους απόψεις, παρουσιάζονται δε αυτούσιες χωρίς καμιά παρέμβαση από το ΕΛΙΠΥΚΑ.
