*Γ. Μ. Μυλωνάκης, Φυσικός M.Sc., Γεν. Διευθυντής του ΕΛΙΠΥΚΑ, Γ. Γ. Σαρρής, Ηλεκτρολόγος μηχανικός Τ.Ε., Μέλος ΕΛΟΤ /ΤΕ 82, Επιστημονικός σύμβουλος Ε.Ι.Α.Χ. σε θέματα ηλεκτρολογίας
Οι πυρκαγιές σε κτίρια ήταν, είναι και θα είναι ένα θέμα που απασχολεί και προβληματίζει όλο τον τεχνικό κόσμο που εμπλέκεται με αυτά, σε όλον τον πλανήτη, αλλά και στην Ελλάδα βέβαια (διαβάστε εδώ το α’ μέρος του άρθρου).
Οι έλεγχοι ελληνικών κτιριακών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων για προστασία από πυρκαγιά και από επέκταση της
Έλεγχοι κτιριακών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων για προστασία από πυρκαγιά και από την επέκταση της μπορεί να προκληθούν – να προκύψουν από διάφορες αιτίες:
-Προληπτικά.
-Μετά από καταγγελία.
-Μετά από πυρκαγιά ή ατύχημα.
-Δειγματοληπτικά.
Οι προληπτικοί, είναι συνήθως οι νομοθετημένοι έλεγχοι οι οποίοι είναι μέρος των γενικότερων ηλεκτρολογικών ελέγχων. Με βάση την ισχύουσα Νομοθεσία, κάθε ελληνική ηλεκτρική εγκατάσταση πρέπει να ελέγχεται αρχικά πριν ηλεκτροδοτηθεί για πρώτη φορά. Ταυτόχρονα η εγκατάσταση θα πρέπει να εντάσσεται σε μια από τις τρεις παρακάτω κατηγορίες με βάση την χρήση της για να ορίζεται το κάθε πότε θα πρέπει να γίνεται ο επόμενος τακτικός επανέλεγχος της με σκοπό την πιστοποίηση της ασφαλούς λειτουργία της, ώστε να συνεχίσει να ηλεκτροδοτείται:
-Για κατοικίες και ανάλογους χώρους (κατηγορία Α), με μέγιστο χρονικό διάστημα τακτικού επανελέγχου τα 10 χρόνια.
-Για καθορισμένους επαγγελματικούς χώρους (κατηγορία Β), με μέγιστο χρονικό διάστημα τακτικού επανελέγχου τα 5 χρόνια.
-Για χώρους ψυχαγωγίας και συνάθροισης κοινού και υπαίθριες επαγγελματικές εγκαταστάσεις (κατηγορία Γ), με μέγιστο χρονικό διάστημα τακτικού επανελέγχου τα δύο 2 χρόνια.
Με βάση πάντα την ισχύουσα Νομοθεσία, επιβάλλεται επίσης έκτακτος έλεγχος ηλεκτρικής εγκατάστασης σε περιπτώσεις αλλαγής ή προσθήκης, ή ατυχήματος, ή σεισμού, ή πλημύρας, ή αλλαγής χρήσης, ή και αλλαγή χρήστη στις παραπάνω κατηγορίες Β και Γ.
Τα αποτελέσματα κάθε ενός από τους παραπάνω ελέγχους πρέπει να συνοψίζονται στην Υπεύθυνη Δήλωση Εγκαταστάτη (ΥΔΕ) και σε αυτήν πρέπει να περιγράφεται ότι η ελεγχόμενη εγκατάσταση παραδίδεται σε χρήση ασφαλής και νομότυπη. Η ΥΔΕ συντάσσεται από ηλεκτρολόγους μηχανικούς ή ηλεκτρολόγους τεχνίτες που έχουν νομοθετημένα δικαιώματα ελέγχου ηλεκτρικών εγκαταστάσεων. Η κάθε ΥΔΕ περιλαμβάνει στην συνοδευτική της τεκμηρίωση πρωτόκολλο ή πρωτόκολλα ελέγχου στα οποία περιγράφονται τα αποτελέσματα των οπτικών ελέγχων, των δοκιμών και των μετρήσεων που τεκμηριώνουν την ασφαλή λειτουργία της ελεγχόμενης εγκατάστασης. Σε αυτά υπάρχει ειδικό πεδίο για τεκμηρίωση ότι τηρούνται τα νομοθετημένα και απαιτούμενα μέτρα προστασίας ώστε να μην προκύψει πυρκαγιά από την ηλεκτρική εγκατάσταση και ότι έχουν ληφθεί τα προβλεπόμενα μέτρα για τον περιορισμό της επέκτασης της από τα ηλεκτρολογικά υλικά. Βέβαια, η αποτελεσματικότητα των μέτρων προστασίας πρέπει να τεκμηριώνεται και με τα αποτελέσματα πολλών δοκιμών και μετρήσεων σε κάθε ελεγχόμενη εγκατάσταση.
Οι ΥΔΕ με αποκλίσεις δεν επιτρέπεται να υποβάλλονται. Όλες οι ΥΔΕ τηρούνται σε Μητρώο το οποίο προς το παρόν διατηρεί ο ΔΕΔΔΗΕ.
Οι έλεγχοι ηλεκτρικών εγκαταστάσεων μετά από καταγγελία εστιάζονται συνήθως στο αν έχουν τηρηθεί οι ελάχιστα απαιτητές προϋποθέσεις ή αν έχουν τηρηθεί τα συμφωνηθέντα ή τα προδιαγραφόμενα στην μελέτη, αν υπάρχει μελέτη, ή αν η ΥΔΕ ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Συνήθως αυτές γίνονται με βάση τον Νόμο 3982 που θέτει απαιτήσεις ελέγχου ποιότητας παρεχομένων υπηρεσιών και δεν εστιάζονται ιδιαίτερα στα θέματα πυροπροστασίας.
Οι έλεγχοι ηλεκτρικών εγκαταστάσεων μετά από πυρκαγιά ή ατύχημα έχουν την δομή πραγματογνωμοσύνης. Παραγγέλλονται συνήθως είτε από την Πυροσβεστική Υπηρεσία, είτε από την Διεύθυνση Βιομηχανίας, είτε από την Αστυνομία, είτε από Δικαστικό Λειτουργό. Εστιάζονται κυρίως στην ανίχνευση των αιτίων και στην απονομή ευθυνών. Είναι κοινή διαπίστωση ότι η ανίχνευση αιτίων πυρκαγιάς σε κτίρια και ιδιαίτερα από ηλεκτρικά αίτια δεν είναι εύκολη υπόθεση. Είναι συχνό το συμπέρασμα ότι λόγω των εκτεταμένων ζημιών από το θερμικό φορτίο και λόγω του πυροσβεστικού έργου η αιτία ή το ξεκίνημα της πυρκαγιάς δεν μπορεί να εντοπιστεί με σιγουριά.
Οργανωμένοι δειγματοληπτικοί έλεγχοι ηλεκτρικών εγκαταστάσεων για προστασία από πυρκαγιά και από επέκταση της σπάνια γίνονται στην Ελλάδα κατά την άποψη των συγγραφέων του άρθρου. Γίνονται μόνο από ασφαλιστικές εταιρείες για ειδικές κατηγορίες κτιρίων και αυτοί οι έλεγχοι γίνονται με βάση τους προληπτικούς ελέγχους.
Με βαρύτητα στους προληπτικούς ελέγχους, οι έλεγχοι ηλεκτρικών εγκαταστάσεων για προστασία από πυρκαγιά και από επέκταση της έχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης στην Ελλάδα κατά την άποψη των συγγραφέων του άρθρου.
Καταρχήν οι συντάκτες των ΥΔΕ ηλεκτρολόγοι μηχανικοί ή ηλεκτρολόγοι τεχνίτες που έχουν νομοθετημένα δικαιώματα ελέγχου ηλεκτρικών εγκαταστάσεων θα πρέπει να αποκτήσουν ειδικές γνώσεις – δεξιότητες για τους ελέγχους αυτούς στα πλαίσια της ΥΔΕ. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες ελέγχου ηλεκτρικών εγκαταστάσεων άρα και οι ΥΔΕ θα πρέπει να ελέγχονται δειγματοληπτικά για την ποιότητα και για την αξιοπιστία τους. Αυτοί οι έλεγχοι αν και προβλέπονται νομοθετικά εδώ και πολλά χρόνια, δεν έχουν ενεργοποιηθεί ως τώρα. Μέχρι τώρα μια ΥΔΕ ελέγχεται μόνο αν συμβεί ατύχημα ή καταγγελία για την εγκατάσταση που περιγράφει. Στο μητρώο των ΥΔΕ που διατηρεί ο ΔΕΔΔΗΕ δεν υπάρχει επίσης συστηματική παρακολούθηση για το αν το χρονικό διάστημα που έχει οριστεί για τον επόμενο τακτικό επανέλεγχο της εγκατάστασης έχει παρέλθει. Όταν και αν ο ΔΕΔΔΗΕ χρειαστεί να ανοίξει φάκελο εγκατάστασης και ελέγξει και διαπιστώσει ότι η ΥΔΕ δεν είναι σε πλέον σε ισχύ, τότε ζητά από τον ιδιοκτήτη ή χρήστη της εγκατάστασης τον έλεγχο της και την υποβολή νέας επίκαιρης ΥΔΕ στην οποία βέβαια πρέπει να περιέχεται και η διαβεβαίωση ότι η εγκατάσταση τηρεί τις απαιτήσεις για προστασία από πυρκαγιά και από επέκταση της.
Τέλος, η θερμογραφία είναι μια σχετικά νέα τεχνική ελέγχου η οποία μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη πυρκαγιών από την ηλεκτρική εγκατάσταση αλλά δεν έχει νομοθετηθεί και βέβαια για την ουσιαστική αξιοποίηση της απαιτούνται επίσης πρόσθετες δεξιότητες για τους ελεγκτές.
Η αξιοποίηση και η υλοποίηση της μελέτης πυροπροστασίας στις ελληνικές κτιριακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις
Με βάση την ισχύουσα Νομοθεσία, σχεδόν κάθε οικοδομική άδεια που εκδίδεται στην Ελλάδα θα πρέπει να περιέχει και μια μελέτη πυροπροστασίας. Το πόσο όμως αξιοποιείται και υλοποιείται πραγματικά αυτή η μελέτη για την ηλεκτρική εγκατάσταση είναι ένα συζητήσιμο θέμα. Ένα βασικό στοιχείο είναι το κατά πόσο είναι ενημερωμένοι οι ηλεκτρολόγοι όλων των βαθμίδων που εμπλέκονται με τις κτιριακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις για τις απαιτήσεις του Κανονισμού Πυροπροστασίας σχετικά με τα ηλεκτρολογικά θέματα:
-Ελαχιστοποίηση των ηλεκτρικών κινδύνων εκκίνησης πυρκαγιάς.
-Περιορισμός της επέκτασης της πυρκαγιάς μέσω της ηλεκτρικής εγκατάστασης.
-Αύξηση σιγουριάς και ασφάλειας στις οδεύσεις διαφυγής.
-Διατήρηση κρίσιμων ηλεκτρικών λειτουργιών σε περίπτωση πυρκαγιάς.
Επίσης το κατά πόσο και πως ελέγχονται ότι τηρούνται οι απαιτήσεις πυροπροστασίας για τις παραδιδόμενες σε λειτουργία ηλεκτρικές εγκαταστάσεις:
-Για ελαχιστοποίηση εξάπλωσης της φωτιάς από τις ηλεκτρικές γραμμές.
-Για πυροδιαμερίσματα και οδεύσεις διαφυγής.
-Για χώρους όπου υπάρχει συγκεκριμένος κίνδυνος πυρκαγιάς.
-Για υπηρεσίες ασφαλείας (φωτισμού, πυρανίχνευσης, πυρόσβεσης κ.λπ.).
Τέλος πως ελέγχεται η τήρηση της μελέτης στην τελικά παραδιδόμενη ηλεκτρική εγκατάσταση.
Συμπερασματικά
Όποιος έφτασε διαβάζοντας τα άρθρο μέχρι εδώ θα έχει διαπιστώσει ότι νομοθετημένες απαιτήσεις για προστασία από πυρκαγιά και από επέκταση της στις ελληνικές κτιριακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις υπάρχουν. Ο προβληματισμός είναι πως και κατά πόσο αυτές εφαρμόζονται συστηματικά και πραγματικά. Η απάντηση δίδεται με αποτελέσματα μετά από ελέγχους. Μέχρι τώρα οι έλεγχοι αυτοί είναι ενσωματωμένοι κυρίως στις ΥΔΕ και σίγουρα χρειάζονται βελτιώσεις. Μερικά ερωτήματα προβληματισμού και σκέψης:
-Πρέπει να δημιουργηθούν ξεχωριστοί έλεγχοι για τις κτιριακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις για τα θέματα πυροπροστασίας ή να παραμείνουν εντός της ΥΔΕ;
-Τα χρονικά διαστήματα των ελέγχων αυτών να βασίζονται σε αυτά των ΥΔΕ ή πρέπει να οριστούν διαφορετικά, με άλλα κριτήρια;
-Το μητρώο των αποτελεσμάτων των ελέγχων αυτών να παραμείνει σε αυτό των ΥΔΕ ή να δημιουργηθεί ξεχωριστό;
-Στους ελέγχους που κάνει η Πυροσβεστική Υπηρεσία να περιληφθούν και αυτοί που αφορούν τα θέματα των κτιριακών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων για προστασία από πυρκαγιά και από επέκταση της;
Θα θέλαμε να κάνομε μια ειδική αναφορά για το Ελληνικό Ινστιτούτο Πυροπροστασίας Κατασκευών (ΕΛΙΠΥΚΑ), που είναι σχετική με το αντικείμενο του άρθρου.
Το ΕΛΙΠΥΚΑ στοχεύοντας στην αποτροπή/μείωση της απώλειας ζωής και περιουσίας από τη φωτιά στις κατασκευές, προτρέπει τα Εθνικά Θεσμικά Όργανα με διάφορα κείμενα θέσεων που κατά καιρούς έχει δημοσιεύσει, να ενσωματώσουν στην Τεχνική Νομοθεσία και να διασφαλίσουν την εφαρμογή των απαιτήσεων για την ασφάλεια έναντι φωτιάς, στις παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων, στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις και εγκαταστάσεις φυσικού αερίου, που προτείνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο τελικό κείμενο της αναθεωρημένης Οδηγίας για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων (EPBD), που αναφέρθηκε στα προηγούμενα.
Προς την ίδια κατεύθυνση το ΕΛΙΠΥΚΑ μεριμνά για τη διαρκή ενημέρωση όλων των Ενδιαφερομένων Μερών (Μηχανικών, Επαγγελματιών Τεχνικών, Παραγωγών) με εξειδικευμένα webinars, όπως εκείνο που οργανώθηκε στις αρχές του 2023, με θέμα «Πυροπροστασία Κτιρίων από Φωτιά Οφειλόμενη σε Ηλεκτρικά Αίτια» (με εξαιρετικά μεγάλη συμμετοχή, το οποίο μάλιστα επαναλήφθηκε για δεύτερη φορά) αλλά και με ειδική σχετική θεματική ενότητα στο 3ο Συνέδριο Πυροπροστασίας Κατασκευών ΕΛΙΠΥΚΑ, στις αρχές του 2024.
Επίσης, στο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης ΕΛΙΠΥΚΑ «ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΥΝΗΘΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ» η επιτυχής περαίωση του οποίου μετά από εξετάσεις οδηγεί σε ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ, περιλαμβάνεται ειδική ενότητα με τίτλο «Πυρκαγιές από ηλεκτρικά αίτια – Μέτρα Πρόληψης» διδασκόμενο από το Δρα Νικ. Κόκκινο.
Σίγουρα η πυροπροστασία και για τις κτιριακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις είναι ένα μεγάλο θέμα και δεν τελειώνει εδώ. Οι συγγραφείς του άρθρου θα χαρούν να έχουν, σχόλια, ιδέες και προτάσεις σαν ανάδραση για τα παραπάνω.
Πηγές του Άρθρου:
Εισήγηση στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο για την πυροπροστασία κατασκευών με θέμα: Εξελίξεις στην ηλεκτρολογική νομοθεσία & θέματα προστασίας από πυρκαγιά από ηλεκτρικά αίτια
