*Γ. Μ. Μυλωνάκης, Φυσικός M.Sc., Γεν. Διευθυντής του ΕΛΙΠΥΚΑ, Γ. Γ. Σαρρής, Ηλεκτρολόγος μηχανικός Τ.Ε., Μέλος ΕΛΟΤ /ΤΕ 82, Επιστημονικός σύμβουλος Ε.Ι.Α.Χ. σε θέματα ηλεκτρολογίας
Οι πυρκαγιές σε κτίρια ήταν, είναι και θα είναι ένα θέμα που απασχολεί και προβληματίζει όλο τον τεχνικό κόσμο που εμπλέκεται με αυτά, σε όλον τον πλανήτη, αλλά και στην Ελλάδα βέβαια.
Με βάση τα στοιχεία του Πυροσβεστικού Σώματος Ελλάδος για τα τελευταία χρόνια σχετικά με τις αστικές πυρκαγιές, το 2021 είχαμε 19.379 συμβάντα, το 2020 είχαμε 20.110 και το 2019 είχαμε 18.284 συμβάντα σε όλη την χώρα. Πολλές από αυτές τις αστικές πυρκαγιές εκτός από τις ζημιές που άφησαν, είχαν και σαν αποτέλεσμα αρκετούς θανάτους ανθρώπων από όλες τις ηλικίες.
Είναι γενικά γνωστό ότι η συστηματική πρόληψη είναι ευκολότερη και έχει σίγουρα λιγότερο κόστος από την εκ των υστέρων καταστολή δυσάρεστων γεγονότων όπως η πυρκαγιά σε ένα κτίριο. Στα μέτρα αυτής της πρόληψης εντάσσονται και οι συστηματικοί έλεγχοι των κτιριακών εγκαταστάσεων. Στο ευρύ φάσμα των κτιριακών εγκαταστάσεων εμπίπτουν μηχανολογικές, ηλεκτρικές, εγκαταστάσεις επικοινωνιών και δεδομένων, ασφαλείας κλπ, που αποτελούν εξαιρετικά εκτεταμένους τομείς. Από πραγματογνωμοσύνες προκύπτει ότι οι περισσότερες από τις εγκαταστάσεις αυτές μπορούν να γίνουν αιτίες πυρκαγιάς.
Έχει όμως ενδιαφέρον να δούμε ευρύτερα το θέμα και από μια άλλη σκοπιά. Στις 14 Μαρτίου 2023, στο πλαίσιο της αναθεώρησης της Οδηγίας για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων (EPBD) το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τροπολογία (1) σύμφωνα με την οποία «τόσο για την ανακαίνιση των παλαιών όσον και για την ανέγερση νέων κτιρίων στοχεύοντας ταυτόχρονα σε μηδενισμό του ανθρακικού αποτυπώματος των ευρωπαϊκών κτιρίων με αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, νέων υλικών και λύσεων/τεχνολογιών που λειτουργούν με ηλεκτρική ενέργεια, η ασφάλεια των πολιτών της ΕΕ τίθεται στο επίκεντρο».
Και τούτο διότι τα νέα συστήματα παροχής ηλεκτρικής ενέργειας μπορούν να αποτελέσουν σημαντική πρόκληση για την πυροπροστασία των κτιρίων στην ΕΕ, εάν δεν αντιμετωπιστούν σωστά. Για παράδειγμα, οι λύσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (π.χ. Φ/Β σε στέγες, με ή χωρίς μπαταρίες), μπορούν να βοηθήσουν στην επίτευξη αυτών των στόχων παρέχοντας καθαρή ενέργεια στα κτίρια, μειώνοντας την ανάγκη για ορυκτά καύσιμα και βελτιώνοντας την ενεργειακή απόδοση. Οι εκτιμήσεις όμως (https://feedsnet.org/) δείχνουν ότι, στην Ευρώπη, το 25-30% των πυρκαγιών σε κατοικίες οφείλεται σε ηλεκτρικά αίτια και ότι 132 εκατομμύρια οικιακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις είναι πιθανό να είναι παρωχημένες, άρα με επικινδυνότητες, ελλείψει τακτικών επιθεωρήσεων στα περισσότερα κράτη μέλη.
Νέες μέθοδοι και υλικά κατασκευής που στοχεύουν στη βελτίωση του περιβαλλοντικού προφίλ των κτιρίων ενδέχεται να μην πληρούν τις απαιτήσεις του ισχύοντος κανονιστικού πλαισίου πυροπροστασίας.
Τα νέα κτίρια οφείλουν να παρέχουν βέλτιστα επίπεδα ποιότητας εσωτερικού περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της ποιότητας του αέρα, της θερμικής άνεσης, της υψηλής ικανότητας αντιμετώπισης και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή μέσω, μεταξύ άλλων, πράσινων υποδομών, τήρησης της νομοθεσίας και των προτύπων πυροπροστασίας και φωτισμού ασφαλείας, αντιμετώπισης κινδύνων που σχετίζονται με έντονη σεισμική δραστηριότητα και παροχής προτεραιότητας στην προσβασιμότητα για τα άτομα με αναπηρία.
Σίγουρα οι έλεγχοι όλων αυτών των εγκαταστάσεων είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα που δεν είναι εφικτό να αναπτυχθεί στα όρια ενός άρθρου.
Στόχος λοιπόν του άρθρου αυτού θα είναι η ευαισθητοποίηση και η ανάπτυξη ελεγκτικής συνείδησης και αποτελεσματικής μεθοδολογίας για τους ελέγχους των Ελληνικών κτιριακών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, με σκοπό πάντα την μείωση των κινδύνων και την πρόληψη ώστε να μην προκύψει πυρκαγιά ή να μην επεκταθεί πυρκαγιά από τις εγκαταστάσεις αυτές.
Οι κίνδυνοι δημιουργίας και επέκτασης πυρκαγιάς από κτιριακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις
Μπορούν να γίνουν πολλές κατηγοριοποιήσεις στους κινδύνους που μπορούν να δημιουργήσουν πυρκαγιά ή να επιδράσουν στην επέκταση της πυρκαγιάς από κτιριακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Στο άρθρο αυτό γίνεται μια κατανομή σε ενδογενείς κινδύνους που μπορούν να προκληθούν από την ίδια την εγκατάσταση και σε εξωγενείς κινδύνους που μπορούν να προκύψουν από το εξωτερικό περιβάλλον.
Οι ενδογενείς κίνδυνοι πυρκαγιάς μπορεί να είναι, υπερφορτίσεις, βραχυκυκλώματα, κακές επιλογές και εγκαταστάσεις ηλεκτρολογικών υλικών, επεμβάσεις στην εγκατάσταση από αναρμόδιους.
Οι εξωγενείς κίνδυνοι μπορεί να είναι, κεραυνοί στην εγκατάσταση, υπερτάσεις ατμοσφαιρικές ή χειρισμών ή βλαβών από το δίκτυο τροφοδοσίας της και δολιοφθορές από διάφορες αιτίες.
Για όλους αυτούς τους κινδύνους πυρκαγιάς υπάρχουν σήμερα δυνατότητες, τεχνογνωσίες και μέσα ώστε τα ρίσκα να μειωθούν δραστικά και αποτελεσματικά.
Βέβαια καθοριστικός παράγοντας στην δημιουργία και επέκταση πυρκαγιάς παραμένει το ευρύτερο περιβάλλον στο σημείο ή στον χώρο που αυτή εκδηλώνεται. Σε πολλές κτιριακές πυρκαγιές οι πραγματογνωμοσύνες δείχνουν ότι η αιτία ή η αρχή της πυρκαγιάς εντοπίζεται στον ηλεκτρικό πίνακα διανομής ή και ότι οι ηλεκτρικές γραμμές, τα καλώδια, συνέβαλλαν στην επέκταση της πυρκαγιάς. Περιβάλλον με εύφλεκτα υλικά όπως ξύλο, χαρτί, πλαστικά, χρώματα κ.λπ. θέτει ειδικές τεχνικές, κατασκευαστικές, νομοθετικές και κανονιστικές απαιτήσεις και για την ηλεκτρική εγκατάσταση ώστε να περιοριστούν οι κίνδυνοι πυρκαγιάς και επέκτασης της από ηλεκτρικά αίτια και τα θέματα αυτά θα αναπτυχθούν σε επόμενη ενότητα του άρθρου.
Οι απαιτήσεις για την επιλογή των υλικών και για τα μέτρα προστασίας από πυρκαγιά στις κτιριακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις
O ΔΕΔΔΗΕ (παλαιότερα η ΔΕΗ), τροφοδοτεί με το δίκτυο διανομής του στην Ελλάδα περίπου 7,5 εκατομμύρια ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Όμως υπάρχουν και πολλές (δύσκολο να εκτιμηθούν) αυτόνομες ηλεκτρικές εγκαταστάσεις που δεν τροφοδοτούνται από το δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ, για παράδειγμα σε απομακρυσμένους οικισμούς, σε μοναστήρια, σε αγροτικές και κτηνοτροφικές επιχειρήσεις κλπ. οι οποίες τροφοδοτούνται με ηλεκτρικό ρεύμα από γεννήτριες βενζίνης ή πετρελαίου, από φωτοβολταϊκά, ή από ανεμογεννήτριες.
Κάθε μια από τις εγκαταστάσεις αυτές έχει επικινδυνότητες στο να δημιουργήσει πυρκαγιά από ηλεκτρικά αίτια. Για όλες αυτές τις εγκαταστάσεις έχουν νομοθετηθεί απαιτήσεις για προστασία από τους κινδύνους που προέρχονται από θερμικές επιδράσεις ηλεκτρικής προέλευσης, όπως περιγράφονται κανονιστικά, θέτοντας κανόνες για την επιλογή και την εγκατάσταση των ηλεκτρολογικών υλικών.
Με βάση το πότε κατασκευάστηκε – ηλεκτροδοτήθηκε μια ηλεκτρική εγκατάσταση υπάρχουν και αντίστοιχες νομοθετημένες απαιτήσεις και με βάση αυτές μπορεί να γίνει μια κατηγοριοποίηση σε τρεις ομάδες: Στις εγκαταστάσεις κατά ΚΕΗΕ, κατά ΕΛΟΤ HD 384 και κατά ΕΛΟΤ 60364. Στην κατηγορία των εγκαταστάσεων κατά ΚΕΗΕ (Κανονισμός Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων) περιλαμβάνονται αυτές που έχουν ηλεκτροδοτηθεί από το 1955 έως το 2006. Στην κατηγορία των εγκαταστάσεων κατά ΕΛΟΤ HD 384 περιλαμβάνονται αυτές που έχουν ηλεκτροδοτηθεί από το 2006 και θα ηλεκτροδοτηθούν με βάση την ισχύουσα νομοθεσία έως τον 12.2023. Στην κατηγορία κατά ΕΛΟΤ 60364 περιλαμβάνονται οι εγκαταστάσεις φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων από τον 07.2020 και όσες εγκαταστάσεις ηλεκτροδοτούνται για πρώτη φορά μετά τον 10.2021 και έχουν κατασκευαστεί και ελεγχθεί με βάση το πρότυπο αυτό. Με βάση πρόσφατη Υπουργική Απόφαση, το ΕΛΟΤ 60364 τίθεται σε πλήρη εφαρμογή από 01.01.2024 για όλες τις νέες ηλεκτρικές εγκαταστάσεις και για όλες τις τροποποιήσεις ή προσθήκες σε παλαιότερες. Αντίστοιχα πρέπει να κατατάσσονται και οι αυτόνομες εγκαταστάσεις που δεν τροφοδοτούνται από το δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ ούτε το τροφοδοτούν.
- Οι βασικές απαιτήσεις για τα μέτρα προστασίας από πυρκαγιά στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, για την επιλογή των υλικών, για την πρόληψη της και για τον περιορισμό της εξάπλωσης της περιγράφονται:
Στον ΚΕΗΕ, στο κεφάλαιο Η: Χώροι υποκείμενοι εις πυρκαγιά, αλλά εντοπίζονται και απαιτήσεις σε διάφορα άρθρα του (11, 29, 34, 46, 48, 55, 59, 65, 78, 94, 95, 110, 114, 134, 146, 175, 193, 243, 254, 276, και 292). - Στο πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384, στο κεφάλαιο 42: Προστασία έναντι θερμικών επιδράσεων, στο τμήμα 527: Επιλογή και εγκατάσταση για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου εξάπλωσης πυρκαγιάς, στο μέρος 6: Έλεγχος εγκαταστάσεων, αλλά και πρόσθετες αναφορές σε τμήματα του μέρους 7 για εγκαταστάσεις σε χώρους με ειδικές απαιτήσεις.
- Στο πρότυπο EΛOT 60364, στο κεφάλαιο 42: Προστασία έναντι θερμικών επιδράσεων, στο τμήμα 527: Επιλογή και εγκατάσταση ηλεκτρικών γραμμών για την ελαχιστοποίηση της εξάπλωσης πυρκαγιάς, στο τμήμα 532: Διατάξεις για προστασία έναντι του κινδύνου πυρκαγιάς, στο κεφάλαιο 56: Υπηρεσίες ασφαλείας, στο μέρος 6: Έλεγχος εγκαταστάσεων, αλλά και σε τμήματα του μέρους 7: Απαιτήσεις για ειδικές εγκαταστάσεις ή χώρους
Με το πρότυπο ΕΛΟΤ 60364 εισάγεται και στην Ελλάδα μια νέα κατηγορία ηλεκτρολογικών υλικών με σκοπό να μειωθούν τα ρίσκα πυρκαγιάς με διατάξεις εντοπισμού ηλεκτρικού τόξου (AFDD), όπως επίσης και οι απαιτήσεις για προστασία των εγκαταστάσεων από κρουστικές υπερτάσεις με απαγωγούς κρουστικής υπέρτασης (SPD).
Παράλληλα με τις παραπάνω νομοθετημένες κανονιστικές απαιτήσεις υπάρχουν και άλλα νομοθετήματα που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, όπως οι Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις (ΚΥΑ) για τις διατάξεις διαφορικού ρεύματος, το Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ) για τον Κανονισμό Πυροπροστασίας και η ΚΥΑ για τα ηλεκτρολογικά υλικά.
Όλες αυτές οι απαιτήσεις για την επιλογή των υλικών και για τα μέτρα προστασίας από πυρκαγιά στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τους μελετητές και τους κατασκευαστές τους, αλλά και από τους ελεγκτές κατά τους ηλεκτρολογικούς ελέγχους των εγκαταστάσεων αυτών και ιδιαίτερα για την προστασία από πυρκαγιά και από την επέκταση της.
*Η συνέχεια στο επόμενο άρθρο
Πηγές του Άρθρου:
Εισήγηση στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο για την πυροπροστασία κατασκευών με θέμα: Εξελίξεις στην ηλεκτρολογική νομοθεσία & θέματα προστασίας από πυρκαγιά από ηλεκτρικά αίτια https://elipyka.org/
